ИХ ЮАНЬ УЛСЫН ҮЕИЙН ШҮТЛЭГ БА ОРДНЫ ХӨГЖИМ, БҮЖГИЙН ХАРИЛЦАН ХАМААРЛЫН СУДАЛГАА // Восточный вектор: история, общество, государство. - 2024. №1. . - С. 66-76.

ИХ ЮАНЬ УЛСЫН ҮЕИЙН ШҮТЛЭГ БА ОРДНЫ ХӨГЖИМ, БҮЖГИЙН ХАРИЛЦАН ХАМААРЛЫН СУДАЛГАА

DOI: 10.18101/2949-1657-2024-1-66-76 УДК: 94 (510)

Бид Юань гүрний үеийн өргөлийн хөгжим, бүжгийг судлах зорилгоор энэхүү судалгааны ажлыг хийсэн. Мөн монголчуудын шашин шүтлэг, сүсэг бишрэл, тахилгын хөгжим, бүжгийн харилцан хамаарлыг харьцуулан судалж, судалгааны аж- лын зарим үр дүнг танилцуулж байна. Судалгааны ажлыг хийхийн тулд Юань гүрний бүс нутгийн өргөл, тахилгын зан үйл, уран сайхны болон хөгжим бүжиг зэргийг су- далж, хөгжлийн асуудлыг хөндсөн. Бидний үзэж байгаагаар Юань гүрний бүс нутгийн өргөл, тахилгын зан үйл, онцлог, хөгжим, бүжгийн талаарх судалгаа нь Монголын хөгжим бүжгийн хөгжилд төдийгүй, бүжгийн хөгжилд ихээхэн ач холбогдолтой юм. Монголын түүхийн дагуу Юань гүрний үед ордны хөгжим, бүжиг хөгжсөн. Иймээс бидний судалгааны ажилд энэхүү хөгжлийн хурдад нөлөөлж буй гол хүчин зүйлсийг тусгасан болно. Манай судалгааны ажил Монголын төр, засгийн эхэн үеийн бөө мөргөлийн улс төр, шашны утга учрыг харуулсан судалгааны бүтээлүүдийг тусгаж, түүхэн баримтад тулгуурлан тэнгэрийн өргөл, тахилгын ёслолын онцлох ёслолыг дурдсан. Бүжгийн хөдөлгөөнийг тэнгэрийн тахилгын үеэр хийдэг бөө мөргөлийн зан үйлд оруулдаг байсан нь энэ үед урлагийн янз бүрийн төрлүүдийг салгаж чадаагүй боловч цогц ёслолын хэлбэрээр явагддаг байсан гэж үзэж болно. Иймээс хүмүүсийн итгэл үнэмшил нь эдгээр ёслолын дууны үг, хөгжим, үйл ажиллагаа, үзүүлбэр, дүр төрх, дүрд шүтэх нарийн төвөгтэй байсан.

Юань гүрэн, ордны бүжиг, бөө мөргөл, тахилга, ордын хөгжим, монголын хаад.

Дулам С. Монгол домог зүйн дүр. Өвөрмонголын соелын хэвлэлийн хороо. Хайлаар, 1998. Х. 1.

С. Дулам. Дорно дахины уран зохиолын үүд. Улаанбаатар, 2004. Х.161.

Хэрлэн.Г. Монгол ардын хөгжмийн зэмсгийн түүхээс. Улаанбаатар, 2009. Х. 17.

Манарч харагдах эзэн хороо, Эзэн хороо хошууны газрын нэрсийн товч. Өвөрмонгол хэвлэлийн бүлэглэлийн Өвөрмонгол ардын хэвлэлийн хороо. С. Хасчулуун эмхтгэн найруулав. Хөх хот, 2011. Х. 3.

Юан улсын судар. Дандаа чянсан хэмээх Дэмчигдоржийн орчуулга. 72 дугаар дэвтэр. Улаанбаатар, 2016. Х. 85.

Юань улсын судар, Бээжин хэвлэл. Еслол хөгжмийн 67. Х. 18.

Чиу Ши Шэн. Юан улсын түүхийн тойм. Өвөрмонголын Соелын хэвлэлийн хороо. Хайлаар хот, 1984. Х. 318.

Монгол нүүдэл соелын түүхэн мөрдөл. Жагар найруулав. Өвөрмонголын сурган хүмүүжлийн хороо. Хайлаар хот, 2001. Х. 412.

Монгол түүхийн лекц. Дамба эрхлэн найруулав. Өвөрмонголын Их сургуулийн Хэвлэлийн хороо. Хөх хот, 1998. Х. 319.

С.Соронзонболд. Монгол хөгжим // Юань улсын ордны хөгжим, бүжиг, жүжиг, хувцас. Улаанбаатар, 2013. Х. 3.